Thánh Bênađô thành Clairvaux nói: “Thánh Giuse được chọn giữa mọi người để bảo vệ và gìn giữ Đức Trinh Nữ Maria, Mẹ Thiên Chúa; để làm cha nuôi Đức Giêsu, Con Thiên Chúa làm người, và trở thành người cộng tác duy nhất của Thiên Chúa trên trần gian. Ngài đã tin tưởng vào sự kín nhiệm của Thiên Chúa trong công trình cứu độ nhân loại.”

Chúng ta đang bước vào Chúa nhật cuối cùng của Mùa Vọng, mùa phụng vụ mời gọi mỗi người chuẩn bị tâm hồn mừng đại lễ Giáng Sinh và hướng ánh nhìn về ngày Chúa quang lâm. Trong Chúa nhật IV Mùa Vọng, Giáo hội giới thiệu cho chúng ta mẫu gương của thánh Giuse, bạn trăm năm của Đức Maria và là cha nuôi của Chúa Giêsu. Qua bài Tin Mừng hôm nay, chúng ta được mời gọi chiêm ngắm chân dung thánh Giuse để rút ra những bài học cho đời sống đức tin của mình trong những ngày cuối cùng của Mùa Vọng.

Thánh Giuse – người công chính

Khi nói về thánh Giuse, có lẽ chúng ta không biết nhiều về ngài, bởi Kinh Thánh chỉ ghi lại một vài chi tiết liên quan đến thời thơ ấu của Chúa Giêsu qua các thánh sử Mátthêu và Luca. Chính vì thế, chúng ta dễ có thể hình dung về thánh Giuse theo trí tưởng tượng hay cảm tính đạo đức hơn là dựa trên mạc khải Kinh Thánh. Tuy nhiên, thánh sử Mátthêu đã tóm gọn sự thánh thiện của thánh Giuse trong một tước hiệu rất đơn giản: “người công chính” (x. Mt 1,19).

Tin Mừng hôm nay gọi thánh Giuse là người công chính. Nhìn vào cuộc đời ngài, chúng ta có thể hiểu sâu xa ý nghĩa của từ “công chính”. Trước hết, công chính là trả lại cho người khác những gì thuộc về họ; nói cách khác, là không dám nhận những gì không phải của mình. Tuy nhiên, công chính không chỉ dừng lại ở việc tuân giữ luật lệ, mà còn là thái độ luôn tìm kiếm và thực thi thánh ý Thiên Chúa. Đức Giáo hoàng Bênêđictô XVI giải thích: “Thánh Giuse là người công chính vì trong mọi hoàn cảnh, ông đặt trọn niềm tin vào lời hứa của Thiên Chúa. Khi đối diện với biến cố Đức Maria thụ thai cách nhiệm mầu, ông chọn thái độ thinh lặng, không tố cáo, không kết án. Đó là một hành vi vừa nhân hậu vừa công chính, phát xuất từ lòng kính sợ Thiên Chúa” (Đức Giêsu thành Nadarét, tr. 35–36).

Như vậy, sự công chính của thánh Giuse không phải là sự cứng nhắc của lề luật, mà là sự công chính bén rễ trong lòng nhân hậu và đức ái. Nơi thánh Giuse, chúng ta thấy một tâm hồn luôn mở ra với tiếng gọi của Thiên Chúa. Trong bất cứ hoàn cảnh nào, khi nhận ra đó là thánh ý Chúa, ngài vui lòng lãnh nhận, không thoái thác trách nhiệm, nhưng chu toàn bổn phận được trao phó với trọn niềm tín trung.

Thánh Giuse – con người thinh lặng và vâng phục

Không chỉ là người công chính, thánh Giuse còn là con người của sự thinh lặng. Khi đọc các sách Tin Mừng, chúng ta không hề nghe một lời nào được thốt ra từ môi miệng của ngài. Cuộc đời thánh Giuse, qua Phúc Âm, là một cuộc đời gắn bó mật thiết với Thánh Gia, đồng thời cũng đầy những biến cố bất ngờ và sóng gió. Thế nhưng, trên nền những biến cố ấy, chúng ta luôn gặp thấy một Giuse lặng thầm: thinh lặng để lắng nghe tiếng Chúa, thinh lặng để suy niệm, và khi đã nhận ra ý Chúa thì mau mắn thi hành. Khi nói đến sự thinh lặng sách Huấn Ca dạy rằng: “Có kẻ thinh lặng vì chẳng biết nói gì. Có kẻ thinh lặng để chờ thời. Có kẻ thinh lặng mà lại biết điều. Có kẻ thinh lặng được kể là khôn ngoan” (x. Hc 20,5–6).

Sự thinh lặng của thánh Giuse là sự thinh lặng khôn ngoan và tích cực, mang hai chiều kích mạnh mẽ: tai nghe và tay làm. Ngài lắng nghe Lời Chúa để thi hành Lời ấy. Trước thánh ý Thiên Chúa, Giuse thinh lặng lắng nghe và vâng phục cách trọn vẹn. Nhìn vào hành trình mà thánh nhân đồng hành cùng Đức Maria và Hài Nhi Giêsu, chúng ta thấy: từ Nadarét đến Bêlem, từ Bêlem sang Ai Cập, rồi từ Ai Cập trở về đất Israel — Chúa bảo đi là ông đi, bảo về là ông về, bảo làm thế nào là ông làm thế ấy, đúng thời gian, đúng nơi chốn, không thắc mắc, không hoài nghi, miễn đó là thánh ý của Chúa.

Thánh Giuse hiểu rằng tiếng gọi ấy là dấu chỉ của một tình thương đặc biệt, bởi đó là trách nhiệm Thiên Chúa trao cho ngài trong chương trình cứu độ. Dù gặp nhiều khó khăn và thử thách, ngài vẫn luôn vững tin nơi Đấng đã gọi mình. Chiêm ngắm cuộc đời thánh Giuse, chúng ta học được giá trị sâu xa của sự thinh lặng: trong thinh lặng, Thiên Chúa mạc khải cho con người biết điều Người muốn, một sứ mạng, một chương trình mà Thiên Chúa dự tính trao ban. Thinh lặng để lắng nghe, thinh lặng để thấu hiểu, và thinh lặng để thực thi thánh ý Chúa.

Thinh lặng để nhận ra Chúa đang đến gần

Trong tác phẩm Sức mạnh của sự thinh lặng, Đức Hồng y Robert Sarah viết: “Sự thinh lặng của đời sống hằng ngày là điều kiện cần thiết để sống với người khác. Không có thinh lặng, con người không thể lắng nghe, không thể yêu thương và không thể hiểu được. Đức ái được sinh ra từ sự thinh lặng. Một tâm hồn thinh lặng là tâm hồn có khả năng lắng nghe và đón nhận. Không có thinh lặng, chúng ta không có sự nghỉ ngơi, không có bình an, không có đời sống nội tâm. Thinh lặng là tình bằng hữu và tình yêu, là sự hòa hợp nội tâm và là nguồn mạch của bình an.”

Ngày hôm nay, trong một thế giới đầy vội vã và ồn ào, con người dường như đang đánh mất chính mình trước những cám dỗ và lo toan của cuộc sống. Người ta khó có thể bước vào cõi thinh lặng để tìm lại đời sống nội tâm. Chính vì thế, qua gương sáng của thánh Giuse, chúng ta được mời gọi học lấy sự thinh lặng để nhận ra thánh ý Chúa và vâng phục thi hành điều Thiên Chúa muốn. Chỉ khi biết thinh lặng, chúng ta mới có thể nhận ra sự hiện diện và tiếng nói của Chúa trong tâm hồn. Chỉ trong thinh lặng, chúng ta mới biết lắng nghe và thấu hiểu nỗi đau, tiếng kêu than của tha nhân. Thinh lặng cũng giúp chúng ta nhìn lại chính mình, chỉnh đốn những lệch lạc trong đời sống và tìm về con đường ngay nẻo chính.

Mùa Vọng là thời gian ân sủng để chúng ta lắng nghe lại tiếng Chúa và cảm nhận Thiên Chúa đang đến rất gần. Noi gương thánh Giuse, xin cho mỗi người chúng ta biết sống thinh lặng, vâng phục và tín thác, để sửa dọn tâm hồn xứng đáng đón Chúa ngự đến. Ước gì trong sự thinh lặng nội tâm, chúng ta nhận ra thánh ý Thiên Chúa cho đời mình và quảng đại cộng tác với Người. Nhờ đó, mỗi ngày sống của chúng ta sẽ trở thành một Mùa Vọng sống động, nơi Thiên Chúa thật sự hiện diện, đồng hành và biến đổi chúng ta bằng tình yêu cứu độ của Người. Amen

Lm Gioakim Nguyễn Xuân Văn